Σάββατο 4 Δεκεμβρίου 2010

Οι σχολικές μεταβάσεις


Κάθε άνθρωπος στη ζωή του καλείται από μικρή ηλικία να προσαρμοστεί σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Σε κάθε στάδιο ζωής απαιτείται και διαφορετικού είδους προσαρμογή, η οποία είναι αποτέλεσμα μάθησης και εμπειρίας. Στη σχολική ζωή οι βασικές αυτές μεταβολές (σε επίπεδο βαθμίδας) καλούνται μεταβάσεις.

Από την οικογένεια στο νηπιαγωγείο

Στη φάση αυτή το νήπιο έρχεται σε επαφή για πρώτη φορά με το σχολείο, το οποίο αποτελεί ένα οργανωμένο πλαίσιο όχι μόνο κοινωνικοποίησης (όπως είναι ο παιδικός σταθμός) αλλά και εκπαιδευτικής μάθησης. Το νήπιο έχοντας απεριόριστη ποσότητα ενέργειας επιδίδεται σε ποικίλες δραστηριότητες. Ωστόσο, ενδιαφέρεται όχι τόσο για το αποτέλεσμα και την έκβαση τους όσο για την καθεαυτή δράση. Το παιδικό παιχνίδι είναι σε μεγάλο βαθμό ατομικό (ως αποτέλεσμα της πρωτόγνωρης για το νήπιο αυτονομίας) ενώ σταδιακά εξελίσσεται σε ομαδικό. Συγχρόνως εξαιτίας του άγχους του αποχωρισμού από την οικογένεια τις ώρες του σχολείου, καθίσταται αναγκαία η υποστήριξη και η ενίσχυση της θετικής εικόνας του σχολείου, κυρίως από τη μητέρα.

Από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό

Μεταβαίνοντας το παιδί στο δημοτικό μαθαίνει τις βασικές γνώσεις, τις σχολικές δεξιότητες καθώς και την έννοια της συνεργασίας, η οποία θα το καταστήσει ικανό προς ένταξη στην κοινωνία. Τώρα πια ενδιαφέρεται για την περάτωση της κάθε δραστηριότητας με την οποία καταπιάνεται. Οι πολύ μεγαλύτερες και σε όγκο αλλά και σε ποιότητα σχολικές απαιτήσεις (μάθηση και ανάγνωση) καθώς επίσης και η βασική ανάγκη για την οργάνωση του χρόνου δημιουργούν αίσθημα ευθύνης στο μικρό μαθητή, η οποία σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει σε άγχος για τυχόν αποτυχία. Στο δημοτικό ξεκινά η παιδική φιλία το παιδί, νιώθοντας την ανάγκη του «ανήκειν» σε ομάδες, επιδίδεται στο παιχνίδι, το οποίο ως επί το πλείστον είναι ομόφυλο.


Από το δημοτικό στο γυμνάσιο

Γνωρίζοντας τη σπουδαιότητα της εφηβείας για τη μετέπειτα εξέλιξη του ατόμου μπορεί να αντιληφθεί κανείς το πόσο σημαντική είναι η μετάβαση αυτή, η οποία συνεπάγεται σειρά από ψυχικές, κοινωνικές αλλά και γνωστικές μεταβολές. Ο μαθητής, ενώ ένιωθε ο μεγαλύτερος στο δημοτικό, ξαφνικά είναι ο μικρότερος του γυμνασίου. Αναγκάζεται να συναναστραφεί με πολλούς καθηγητές και να χάσει τη στενότερη διαπροσωπική σχέση με τον «έναν» δάσκαλο. Περιττό να σημειωθεί η πραγματικά εντυπωσιακή αύξηση των σχολικών και γνωστικών απαιτήσεων (προσθήκη νέων μαθημάτων και εμβάθυνση των ήδη γνωστών) τη στιγμή που συμβαίνουν έντονες βιολογικές και ψυχολογικές μεταβολές εξαιτίας της ήβης. Οι έφηβοι μαθητές, διακατεχόμενοι από ισχυρή ανακαινιστική διάθεση, διεκδικούν τα δικαιώματα τους σε σχολείο και οικογένεια. Η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από αντίδραση και άρνηση σε κατεστημένο και αυθεντία. Έχουν ανάγκη από πιο στενές πραγματικές φιλίες, ενώ οι σχέσεις τους τείνουν να είναι περισσότερο ετερόφυλες.

Από το γυμνάσιο στο λύκειο

Η μετάβαση από το γυμνάσιο στο λύκειο είναι για τον μαθητή ιδιαίτερα κρίσιμη. Σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία βρίσκεται στο μέσο της εφηβικής ηλικίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από ψυχοσυναισθηματική άποψη, οφείλει να μπει σταδιακά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το εκπαιδευτικό και το επαγγελματικό του μέλλον. Ο μαθητής – έφηβος βιώνει ποικίλες μεταβολές στη σχολική και την κοινωνική του ζωή, διαμορφώνει την προσωπικότητα του, διερευνά τους ρόλους που καλείται να διαδραματίσει, αποκτά νέα ενδιαφέροντα και αναζητεί την ταυτότητα του. Το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ανοίγει μπροστά του πολλές προοπτικές, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις του σχολικού και του κοινωνικού περιβάλλοντος για επίδοση και υπευθυνότητα, προκαλούν άγχος, αγωνία και προβληματισμούς. Κατά συνέπεια κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η ενίσχυση και η ενθάρρυνση του, καθώς επίσης και η παροχή πληροφόρησης για την περαιτέρω εκπαιδευτική του πορεία, ώστε η δύσκολη διαδικασία της μετάβασης να μετατραπεί σε ευκαιρία για αυτογνωσία, προσωπική ανάπτυξη, εξέλιξη και πρόοδο.

Από το λύκειο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Κατά τη διάρκεια της φοίτησης του στο λύκειο ο μαθητής λαμβάνει τα κατάλληλα εφόδια, προκειμένου να κατορθώσει να προχωρήσει στον προγραμματισμό και τον σχεδιασμό της μελλοντικής εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του ζωής. Ταυτόχρονα εντείνει τις προσπάθειες του, ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα για την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η μετάβαση του μαθητή από το σχολικό περιβάλλον σε μια ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα αποτελεί έναν κρίσιμο σταθμό στη ζωή του, πόσο μάλλον εφόσον συμπίπτει με τη μετάβαση του από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή. Η παρέμβαση του σχολείου, που αποτελεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην προετοιμασία για τη ζωή του «μετά την αποφοίτηση», καλλιεργεί την αυτοπεποίθηση και τη θέληση του για επιτυχία και αμβλύνει τις δυσκολίες προσαρμογής του στην επόμενη φάση.
Σε αυτό το στάδιο είναι προφανής η ανάγκη του μαθητή για υποστήριξη, προκειμένου να γνωρίσει και να κατανοήσει τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές του προοπτικές, να αποκτήσει ουσιαστική γνώση των ικανοτήτων του και να αναπτύξει στη φάση αυτή δεξιότητες ευελιξίας, συνεργασίας, διαχείρισης και οργάνωσης χρόνου, αναζήτησης και χρήσης πληροφοριών. Ο προσδιορισμός, η ιεράρχηση και η αξιολόγηση των επιλογών του οδηγεί τον μαθητή σε μια επιτυχημένη λήψη απόφασης, γεγονός που του επιτρέπει να μεταβεί ομαλά σε έναν νέο τρόπο προσωπικής, επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής.

Από παλαιότερη δημοσίευση των κ.κ. Ι.Κούρτη (ΣΕΠ) Δ.Γαβρά (ΣΕΠ) Ξ.Παρασκευοπούλου, Ν.Γκρίτζαλη, Κ.Ιωαννίδη (Εκπαιδευτικών Ψυχολόγων).

Δεν υπάρχουν σχόλια: