Ταξινόμηση κατά Bloom (Bloom’s Taxonomy) είναι ένας όρος που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι και οι παιδαγωγοί, αλλά οι περισσότεροι γονείς δεν γνωρίζουν. Είναι όμως εξαιρετικής σημασίας και αξίας. Και είναι ωφέλιμο να γνωρίζουμε πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στο σπίτι σε συνδυασμό με καθημερινές δραστηριότητες, ώστε να βοηθούμε τα παιδιά να διευρύνουν τις ικανότητες της σκέψης τους.
Η ταξινόμηση (ή ταξινομία) Bloom πήρε το όνομά της από τον Benjamin Bloom, Αμερικανό ψυχολόγο ο οποίος κατά τη δεκαετίες 1950-1960 προέβη μέσω έρευνας στο πανεπιστήμιο Columbia, σε ταξινόμηση των διδακτικών στόχων με σκοπό την συστηματική καλλιέργεια των υψηλότερων δεξιοτήτων σκέψης για παιδιά όλων των ηλικιών. Η ταξινόμηση κατά Bloom αναθεωρήθηκε το 2001 με μικρές παραλλαγές και προσαρμογές. Παραμένει όμως στη βάση της ένα εξαιρετικό εργαλείο και από τα πλέον εφαρμόσιμα μοντέλα παγκοσμίως. Οι δάσκαλοι μαθαίνουν πως να το χρησιμοποιούν στη εκπαιδευτική διαδικασία. Οι γονείς όμως αγνοούν πως μπορούν να επωφεληθούν στην καθημερινή τους επαφή με τα παιδιά τους.
Στην ταξινόμηση κατά Bloom διακρίνονται τρεις ευρύτεροι γνωσιακοί τομείς:
Η ταξινόμηση προτείνει για κάθε τομέα μια ιεραρχία επιπέδων (κατηγοριών) τονίζοντας ότι κάθε επίπεδο πρέπει να το κατέχει κανείς καλά για να προχωρήσει στο επόμενο.
Ειδικά ο γνωστικός τομέας περιλαμβάνει δεξιότητες γνώσης σε έξι επίπεδα, δομημένα από το χαμηλότερο επίπεδο ικανότητας προς το υψηλότερο, ως εξής:
Σημ. Στην αναθεωρημένη έκδοση 2001 ανώτατο επίπεδο θεωρείται η αξιολόγηση, ενώ πολλοί σημερινοί εκπαιδευτικοί ερευνητές, θέτουν την αξιόλογηση και την σύνθεση στο κορυφαίο επίπεδο μαζί.
Όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να αναπτύσσουν ικανότητες κριτικής σκέψης. Δυστυχώς, πολλοί δάσκαλοι και οι περισσότεροι γονείς, είναι πιθανότερο να απευθύνουν ερωτήματα στα παιδιά σε επίπεδο απομνημόνευσης το οποίο είναι το χαμηλότερο επίπεδο σκέψης και περιλαμβάνει ερωτήματα τύπου : ποιός, τι, πού, πότε, γιατί. Ερωτήσεις αυτού του είδους απαιτούν από τα παιδιά απλή απομνημόνευση για να απαντήσουν. Καθώς τα παιδιά κινούνται από χαμηλότερο επίπεδο της απομνημόνευσης προς την κατανόηση, απαντούν σε ερωτήσεις που τους ζητούν να οργανώσουν την προηγούμενη πληροφορία με σύγκριση, εύρεση νοήματος ή οργάνωση της πληροφορίας. Σε αυτά τα επίπεδα τα παιδιά απλώς επαναλαμβάνουν την πληροφορία, ίσως με δικά τους λόγια, αλλά αυτό δεν βοηθά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης.
Ως γονείς θέλουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να σκέφτονται από μόνα τους και να απορρίπτουν την πρόχειρη, θολή ή επηρεασμένη από τον εκάστοτε περίγυρο πληροφορία. Η μνήμη και η κατανόηση είναι η βάση και μέρος της διαδικασίας, αλλά η περαιτέρω επεξεργασία της γνώσης απαιτεί τεχνικές υψηλότερου επιπέδου. Ο τρόπος που ο γονέας ή ο δάσκαλος μιλά και ερωτά ένα παιδί καθώς το παιδί μαθαίνει, θα πρέπει να εμπλέκει όλα τα ανωτέρω επίπεδα του γνωστικού τομέα και να βασίζεται στην ταξινόμηση αυτή.
Ορισμένα παραδείγματα χρήσης των ανωτέρων επιπέδων της ταξινόμησης με ερωτήσεις που μπορείτε να κάνετε στο παιδί σας:
Στην ταξινόμηση κατά Bloom διακρίνονται τρεις ευρύτεροι γνωσιακοί τομείς:
- ο γνωστικός - περιλαμβάνει στόχους γνώσης, κατανόησης και της ικανότητας ελέγχου, αλληλοσυσχέτισης, επίλυσης προβλημάτων και σύνθεσης.
- ο συναισθηματικός - ο τομέας των συμπεριφορών, συναισθηματικών αντιδράσεων, στάσεων και αξιών.
- ο ψυχοκινητικός - που αφορά στην ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και που σήμερα θεωρείται ότι καλύπτει τον χώρο των νέων τεχνολογιών.
Η ταξινόμηση προτείνει για κάθε τομέα μια ιεραρχία επιπέδων (κατηγοριών) τονίζοντας ότι κάθε επίπεδο πρέπει να το κατέχει κανείς καλά για να προχωρήσει στο επόμενο.
Ειδικά ο γνωστικός τομέας περιλαμβάνει δεξιότητες γνώσης σε έξι επίπεδα, δομημένα από το χαμηλότερο επίπεδο ικανότητας προς το υψηλότερο, ως εξής:
- Γνώση (Knowledge - Remember) - ικανότητα ανάκλησης στη μνήμη γνώσεων.
- Κατανόηση (Comprehension - Understand) - ικανότητα σύλληψης νοημάτων.
- Εφαρμογή (Application - Apply) - ικανότητα χρήσης της γνώσης σε καταστάσεις.
- Αναλυση (Analysis - Analyze) - ικανότητα διαχωρισμού κατάδειξης σχέσεων.
- Αξιολόγηση (Evaluation - Evaluate) - ικανότητα κρίσης της αξίας και της ποιότητας.
- Σύνθεση (Synthesis - Create) - ικανότητα δημιουργικής σύνθεσης και καθιέρωση νέων σχέσεων.
Όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να αναπτύσσουν ικανότητες κριτικής σκέψης. Δυστυχώς, πολλοί δάσκαλοι και οι περισσότεροι γονείς, είναι πιθανότερο να απευθύνουν ερωτήματα στα παιδιά σε επίπεδο απομνημόνευσης το οποίο είναι το χαμηλότερο επίπεδο σκέψης και περιλαμβάνει ερωτήματα τύπου : ποιός, τι, πού, πότε, γιατί. Ερωτήσεις αυτού του είδους απαιτούν από τα παιδιά απλή απομνημόνευση για να απαντήσουν. Καθώς τα παιδιά κινούνται από χαμηλότερο επίπεδο της απομνημόνευσης προς την κατανόηση, απαντούν σε ερωτήσεις που τους ζητούν να οργανώσουν την προηγούμενη πληροφορία με σύγκριση, εύρεση νοήματος ή οργάνωση της πληροφορίας. Σε αυτά τα επίπεδα τα παιδιά απλώς επαναλαμβάνουν την πληροφορία, ίσως με δικά τους λόγια, αλλά αυτό δεν βοηθά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης.
Ως γονείς θέλουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να σκέφτονται από μόνα τους και να απορρίπτουν την πρόχειρη, θολή ή επηρεασμένη από τον εκάστοτε περίγυρο πληροφορία. Η μνήμη και η κατανόηση είναι η βάση και μέρος της διαδικασίας, αλλά η περαιτέρω επεξεργασία της γνώσης απαιτεί τεχνικές υψηλότερου επιπέδου. Ο τρόπος που ο γονέας ή ο δάσκαλος μιλά και ερωτά ένα παιδί καθώς το παιδί μαθαίνει, θα πρέπει να εμπλέκει όλα τα ανωτέρω επίπεδα του γνωστικού τομέα και να βασίζεται στην ταξινόμηση αυτή.
Ορισμένα παραδείγματα χρήσης των ανωτέρων επιπέδων της ταξινόμησης με ερωτήσεις που μπορείτε να κάνετε στο παιδί σας:
Εφαρμογή: Ρωτήστε το παιδί πως το ίδιο θα έλυνε ένα πραγματικό πρόβλημα. Ρωτήστε γιατί θεωρεί κάτι σημαντικό. Ρωτήστε το παιδί να συνεχίσει μια ιστορία ή να προβλέψει τι θα συμβεί σε μια δεδομένη κατάσταση.
Ανάλυση: Ζητείστε από το παιδί να διακρίνει κίνητρα ή λόγους για κάποια ενέργεια. Βοηθήστε το να δημιουργήσει μια έρευνα ή μια συνέντευξη. Πείτε του να κατασκευάσει ένα διάγραμμα ή ένα οικογενιεακό δένδρο ή να αναπαραστήσει μια πραγματική κατάσταση.
Αξιολόγηση: Ζητείστε από το παιδί να σχηματίσει και να υποστηρίξει μια γνώμη πάνω σε ένα θέμα. Ειδικά οι έφηβοι έιναι πολύ καλοί σε αυτό. Παραδείγμα: ζητείστε από το παιδί να γράψει ένα γράμμα ή να αξιολογήσει τις ενέργειες των χαρακτήρων σε μια ιστορία.
Σύνθεση: Ζητείστε από το παιδί να συγκεντρώσει τμηματικές πληροφορίες, για να σχηματίσει μια νέα ιδέα, ένα νέο σχέδιο ή μια καινούργια κατασκευή. Αυτό βέβαια απαιτεί πλέον αρκετή δημιουργικότητα και την ικανότητα αφηρημένης σκέψης.
Μετά από μερικές τέτοιου είδους ερωτήσεις στα ανώτερα επίπεδα της ταξινόμησης Bloom, κατά τη διάρκεια διαφόρων συζητήσεων με το παιδί, θα αποκτήσετε ένα αίσθημα της ικανότητάς του να σκέφτεται κριτικά. Αλλά χρειάζεται υπομονή και να δίνετε στο παιδί αρκετό χρόνο για να απαντήσει, γιατί εφόσον δεν είναι συνηθισμένο σε ερωτήσεις υψηλότερου επιπέδου, θα χρειαστεί κάποιο χρόνο για την εξοικείωση και επεξεργασία ώστε να μπορεί να απαντήσει. Και βέβαια με την εξάσκηση οι ερωταπαντήσεις θα γίνουν ευκολότερες τόσο για εσάς όσο και για το παιδί. Οι σωστές ερωτήσεις την σωστή στιγμή είναι ο καλύτερος τρόπος και βοηθά τα παιδιά να οδηγούν την σκέψη τους σε όλα τα επίπεδα.
Ένα παράδειγμα για μικρά παιδιά βασισμένο στην ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας, με ερωτήσεις που εξελίσσονται στα έξη επίπεδα:
Γνώση:
Τι φορούσε η Κοκκινοσκουφίτσα;
Τι περιείχε το καλάθι της;
Τι της είπε η μαμά της όταν έφευγε από το σπίτι;
Κατανόηση:
Τι περιείχε το καλάθι της;
Τι της είπε η μαμά της όταν έφευγε από το σπίτι;
Κατανόηση:
Γιατί πήγαινε η Κοκκινοσκουφίτσα στο σπίτι της γιαγιάς της;
Γιατί πήγε ο λύκος στο σπίτι της γιαγιάς;
Γιατί ντύθηκε ο λύκος σαν την γιαγιά της και ξάπλωσε στο κρεβάτι της;
Εφαρμογή:
Γιατί πήγε ο λύκος στο σπίτι της γιαγιάς;
Γιατί ντύθηκε ο λύκος σαν την γιαγιά της και ξάπλωσε στο κρεβάτι της;
Εφαρμογή:
Σχεδίασε μια ζωγραφιά που να δείχνει τα γεγονότα σε χρονική σειρά.
Κάνε ένα κατάλογο με τα κύρια χαρακτηριστικά του λύκου.
Σχεδίασε ένα χάρτη που δείχνει τη διαδρομή που ακολούθησε η Κοκκινοσκουφίτσα.
Ανάλυση:
Κάνε ένα κατάλογο με τα κύρια χαρακτηριστικά του λύκου.
Σχεδίασε ένα χάρτη που δείχνει τη διαδρομή που ακολούθησε η Κοκκινοσκουφίτσα.
Ανάλυση:
Πως θα αισθανόσουν αν ήσουν εσύ η γιαγιά;
Γιατί ποιό λόγο νομίζεις ότι η Κοκκινοσκουφίτσα αποφάσισε να διασχίσει το δάσος εκείνη την ημέρα;
Πότε νομίζεις ότι η μητέρα της Κοκκινοσκουφίτσας άρχισε να ανησυχεί;
Αξιολόγηση:
Γιατί ποιό λόγο νομίζεις ότι η Κοκκινοσκουφίτσα αποφάσισε να διασχίσει το δάσος εκείνη την ημέρα;
Πότε νομίζεις ότι η μητέρα της Κοκκινοσκουφίτσας άρχισε να ανησυχεί;
Αξιολόγηση:
Κάνε μια περίληψη της ιστορίας - σε ποιόν νομίζεις ότι του αρέσει η ιστορία;
Γιατι νομίζεις ότι η ιστορία αυτή είναι τόσο παλιά και είναι πασίγνωστη σε όλο τον κόσμο;
Αν ο λύκος δικαζόταν για τα εγκλήματά του, εσύ ποιά ποινή θα του έδινες;
Σύνθεση:Αν ξανάγραφες το τέλος της ιστορίας, ποιές αλλαγές θα έκανες;
Αν η Κοκκινοσκουφίτσα και ο λύκος συναντιόνταν στο σχολείο, ποιός θα αποδεικνυόταν εξυπνότερος και γιατί;
Οι παρακάτω ερωτήσεις είναι ένα άλλο παράδειγμα πως η ταξινόμηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερα παιδιά για αξιολόγηση του επιπέδου κριτικής σκέψης τους. Οι γονείς μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν με αναφορά σε ένα βιβλίο, ένα έργο, μια σύντομη ιστορία ή και σε μιά κινηματογραφική ταινία.
Γνώση:
Γιατι νομίζεις ότι η ιστορία αυτή είναι τόσο παλιά και είναι πασίγνωστη σε όλο τον κόσμο;
Αν ο λύκος δικαζόταν για τα εγκλήματά του, εσύ ποιά ποινή θα του έδινες;
Σύνθεση:Αν ξανάγραφες το τέλος της ιστορίας, ποιές αλλαγές θα έκανες;
Αν η Κοκκινοσκουφίτσα και ο λύκος συναντιόνταν στο σχολείο, ποιός θα αποδεικνυόταν εξυπνότερος και γιατί;
Οι παρακάτω ερωτήσεις είναι ένα άλλο παράδειγμα πως η ταξινόμηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερα παιδιά για αξιολόγηση του επιπέδου κριτικής σκέψης τους. Οι γονείς μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν με αναφορά σε ένα βιβλίο, ένα έργο, μια σύντομη ιστορία ή και σε μιά κινηματογραφική ταινία.
Γνώση:
Ανέφερε τους κύριους χαρακτήρες και πρωταγωνιστές. (Μπορεί το παιδί να θυμηθεί και να ανακαλέσει την πληροφορία;)
Κατανόηση:
Κατανόηση:
Περιέγραψε την βασική πλοκή. (Μπορεί το παιδί να παρουσιάσει ιδέες ή νοήματα;)
Εφαρμογή:
Εφαρμογή:
Πότε ή πως το (όποιο) δίδαγμα της ιστορίας θα είχε εφαρμογή στην ζωή ενός εφήβου; (Μπορεί το παιδί να χρησιμοποιήσει την πληροφορία;)
Ανάλυση:
Ανάλυση:
Μπορεί να συγκριθεί η αρχή με το τέλος της ιστορίας; Η εξέλιξη είναι προς το καλύτερο ή ανάποδα (Μπορεί το παιδί να κάνει διαχωρισμούς;)
Σύνθεση:
Ξαναπές την ιστορία σύντομα σε διαφορετικό χώρο ή με διαφορετικούς χαρακτήρες.
(Μπορεί το παιδί να δημιουργήσει κάτι καινούργιο και διαφορετικό με την πληροφορία;)
Αξιολόγηση:
Η ιστορία έχει πράγματι κάποιο δίδαγμα; Γιατί; Πως θα υποστηρίξεις την άποψή σου;
(Μπορεί το παιδί να επιχειρηματολογήσει πάνω σε μια θέση ή μια απόφαση; Μπορεί να κρίνει την πληροφορία;)
Για να βοηθήσουμε ένα παιδί να γίνει "σκεπτόμενο παιδί" πρέπει να του δώσουμε την ευκαιρία να κινηθεί σε όλα τα επίπεδα. Ερωτήσεις με βάση την ταξινόμηση Bloom μπορούν να δημιουργηθούν ώστε να ταιριάζουν με όλα τα ενδιαφέροντα ενός παιδιού. Ερωτήσεις για αγαπημένες ιστορίες, αγαπημένες σειρές τηλεόρασης, βιβλία, ταινίες, ιστορικά γεγονότα, σε κάθε θέμα που μπορεί να κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών. Οι εξεταστικές διαδικασίες σήμερα στοχεύουν όλο και περισσότερο στην απόδειξη ικανοτήτων υψηλότερων επιπέδων σκέψης και λιγότερο σε απομνημόνευση και ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών. Ο διαχωρισμός, η αξιολόγηση και η επανασύνθεση των χρησίμων, εν μέσω του χειμάρρου πληροφοριών που συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή, απαιτεί την ευρύτερη κινητοποίηση ικανοτήτων κριτικής σκέψης, σήμερα, από όλους μας. Πόσο μάλλον αύριο από τα παιδιά μας. Ας τα προετοιμάζουμε λοιπόν με ερωτήσεις υψηλού επιπέδου για θέματα υψηλού ενδιαφέροντος.
- Wikipedia - Benjamin_Bloom
- SIU - Bloom's taxonomy Revised
- Learning Today - Bloom's taxonomy a parent's guide
- Bloom's taxonomy 21st century version
- Schrockguide.net/bloomin-apps
- http://www.netschoolbook.gr/epimorfosi/bloom-taxonomy
- http://blogs.sch.gr/akarabin
- ETPE - Μια απόπειρα εφαρµογής της ταξινοµίας του Bloom στον ψηφιακό ... (pdf)
- Slideshare - Διδακτικοί στόχοι και διδασκαλία
- Slideshare - Οι εκπαιδευτικοί σκοποί και στόχοι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου